ขบวนขันหมาก ถือเป็นไฮไลท์ของพิธีแต่งงานของไทยเลยก็ว่าได้ เพราะนอกจากจะมีความสนุกสนานครื้นเครง มีความอลังการตั้งแต่ปากซอยยันไปถึงบ้านเจ้าสาวแล้ว ยังเป็นการแสดงถึงความเคารพ และบอกกล่าวผู้ใหญ่ทางฝ่ายเจ้าสาว ว่าขออนุญาตสู่ขอไปเป็นคู่ชีวิต ซึ่งการจัดขบวนครบถ้วนแบบไทยแท้ ๆ จะถือว่าง่ายก็ไม่มาก จะถือว่ายากก็ไม่เชิง เพราะขันหมากจะแบ่งออกเป็น 2 ชุด คือ ขันหมากเอก กับ ขันหมากโท โดยรายละเอียดก็มีดังนี้
ขบวนขันหมาก เอก
- สำหรับพานขันหมากเอก จะนิยมให้ญาติผู้ใหญ่ฝ่ายชายเป็นผู้ถือ บนพานจะประกอบไปด้วยหมากดิบ, ใบพลู (จำนวนที่ใส่ต้องเป็นเลขคู่) ถั่วเขียว, ข้าวเปลือก, ข้าวตอก, งาดำ, ใบเงิน, ใบทอง และใบนาก
- พานสินสอดทองหมั้น นิยมให้พ่อ และแม่เจ้าบ่าวเป็นผู้ถือ เป็นพานสำหรับใส่ สินสอดตามที่ได้ตกลงกับฝ่ายเจ้าสาวเอาไว้ อาจจะมีแค่เพียงพานเดียว หรือ 2 พานก็ได้ (ในกรณีแยกเงิน กับทอง เครื่องประดับอื่น ๆ)
- พานแหวนหมั้น นิยมให้ญาติผู้พี่หรือน้องเจ้าบ่าวเป็นผู้ถือ เป็นพานเล็ก ๆ ที่สำหรับวางแหวนหมั้นเจ้าสาวเพียงวงเดียว หรือใส่แหวนเป็นคู่สำหรับเจ้าบ่าวเจ้าสาวก็ได้เช่นกัน
- พานธูปเทียนแพ นิยมให้เจ้าบ่าวเป็นผู้ถือ เป็นพานสำหรับขออนุญาตผู้ใหญ่ทางฝ่ายเจ้าสาว ยังเป็นพานสำหรับ ขอขมา ขอพรจากผู้ใหญ่ บนพานประกอบด้วย ธูป เทียนแพ และกระทงดอกไม้
- ต้นกล้วย ต้นอ้อย อย่างละ 1 คู่ นิยมให้เพื่อนเจ้าบ่าวเป็นผู้ถือแห่อยู่หน้าขบวน โดยต้นกล้วยสื่อถึง การมีลูกเต็มบ้านหลานเต็มเมือง ส่วนต้นอ้อยหมายถึงความรักที่หวานชื่นของคู่บ่าวสาว
- พานเชิญขันหมาก นิยมให้เด็กผู้หญิงฝ่ายเจ้าสาวเป็นผู้ถือ ซึ่งฝ่ายเจ้าสาวต้องเป็นผู้เตรียม เป็นพานสำหรับมารับขบวนขันหมากจากฝ่ายเจ้าบ่าว ก่อนจะเข้าเขตบ้านเจ้าสาว โดยในพานประกอบไปด้วย หมาก พลูจีบ และยาเส้น เป็นเลขคู่
ขบวนขันหมาก โท
การจัดพานจะแตกต่างกันออกไปแต่ละพื้นที่ แต่โดยปกติจะมีดังนี้
- พานอาหารคาว – ไก่ต้ม หมูสามชั้นต้ม
- พานผลไม้ – ใช้ผลไม้อย่างละ 1 คู่ เช่น มะพร้าว, ส้มโอ, ทับทิม, ส้มสายน้ำผึ้ง เป็นต้น
- พานขนมมงคล – จะใช้ขนม 9 ชนิดที่มีความหมายดี มีความเป็นมงคล โดยแต่ละชนิดจะจัดมาเป็นคู่
จะเห็นได้ว่า วิธีจัด ขบวนขันหมาก แบบถูกต้องตามประเพณีไทย ถือว่าค่อนข้างละเอียดอยู่พอสมควร ต้องใช้ความใส่ใจพิถีพิถัน ซึ่งหากใครกำลังจะแต่งงานแต่ไม่รู้ว่าการจัดขันหมากต้องทำอย่างไร ก็สามารถนำวิธีที่เราแนะนำไปใช้กันได้ รับรองว่าถูกต้องตามหลักทุกประการ
